هفته‌ی گذشته رمان 320 صفحه‌ای "بارون درخت نشین" اثر "ایتالو کالوینو" با ترجمه‌ی مهدی سحابی را خواندم. کتاب در مورد اشراف‌زاده‌ی فرانسوی به نام "بارون کوزیمو"ست که از مقررات سفت و سخت خانواده‌ی اشرافی‌اش خسته می‌شود و در سن 12 سالگی در پی یک تصمیم ناگهانی از سرِ سفره قهر می‌کند و به روی درختان می‌رود و تصمیم می‌گیرد که تا همیشه آنجا بماند و هرگز پایش به زمین نرسد.

این شیوه‌ی کوزیمو که ابتدا فقط به خاطر فرار از خانواده صورت گرفته است، رفته رفته به عنوان یک شورش تمام عیار بر ضد فئودالیسم و بورژوازیسم مطرح می‌شود و ناگهان سبکی جدید از زندگی و مبارزه در راه اصلاح جامعه خودنمایی می‌کند و از او یک روشنفکر و مصلح اجتماعی برای نجات مردم و توجه دادن آنان به حقوقشان می‌سازد.

البته داستان عمری نزدیک 60 سال روی درختان و اتفاقاتی که برای او می‌افتد، گاه بسیار غیر منطقی جلوه می‌کند و باور پذیری آن را به شدت زیر سوال می‌برد. اما کالوینو بیشتر از توجه به استحکام پی‌رنگ داستان و ایجاد ارتباط منطقی بین اتفاقات آن، دنبال انتقال مفهومی به مخاطب بوده است؛ وگرنه ساختن کتابخانه روی درختان و استحمام به وسیله‌ی انتقال آب رودخانه به روی بلندی درخت‌ها چیزی نیست که به راحتی مورد قبول قرار گیرد. از این دست مسایل زیاد دارد و بدتر از همه روزی است که کوزیمو بیمار است و در حال احتضار، اما یک بالن از ناکجا آباد پیدا می‌شود که قلابی از آن آویزان است و این قلاب درست از کنار کوزیمو می‌گذرد تا او با یک جست ناگهانی و چابک آن را بگیرد که برود در دریا بیفتد و بعد از مرگش هم جنازه‌اش روی زمین نباشد.

همان‌طور که گفتم کالوینو بیشتر از منظر یک کمونیست ایتالیایی دنبال حرف‌های خودش بوده نه داستان‌سرایی و از همین‌جا می‌توان به نگاه وی و دیگر کمونیست‌ها پی برد که برایشان اهمیتی ندارد که یک مصلح اجتماعی به روابط اخلاقی فردی و اجتماعی پایبند باشد. چه آنکه در ارتباط عاشقانه‌ی کوزیمو، به جای یک ازدواج دائمی و اصولی، نمونه‌هایی از هرزگی و عشقبازی با هر زنی که دستش به او می‌رسد، به چشم می‌خورد؛ طوری که در آبادی بچه‌هایی که پدر نداشتند را به او نسبت می‌دادند.

با این حال داستان و نوع پرداختش طوری است که برای خواننده کشش دارد که تا آخرش را بخواند. شاید هم برای آن باشد که بیشتر از مفاهیم کمونیستی و ایده‌آل نگرانه‌ی آن،‌می‌خواهد ببیند عاقبت کوزیمو بر روی درختان چه خواهد شد.