جلسه ی دوازدهم هم اندیشی به بحث آزاد اختصاص داشت. صحبت های فراوانی رد و بدل شد و دوستان به پرسش و پاسخ و همفکری پرداختند و موارد متعددی مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
یکی از این موارد، حکم فقهی بازی با پاسور و تخته نرد بود و اینکه فرق آنها با شطرنج چیست که این حلال شد و آنها هنوز حرام هستند؟
جمع بندی و صحبت های من هم چنین بود: از نظر شرعی بازی با هر چیزی که وسیله ی قمار باشد و معمولا برای قمار از آن استفاده می شود حرام است حتی اگر ما با ان قمار نکنیم. شطرنج در زمان های گذشته آلت قمار بوده است؛ اما در چند دهه ی گذشته دیدند به ورزش تبدیل شده است و بر همین اساس بود که امام خمینی حکم حلال بودن آن را صادر کرد. اما در مورد پاسور و تخته نرد احتمالا چنین چیزی اثبات نشده است و گرنه فرقی با هم ندارند؛ یعنی اگر روزی این وسیله ها هم در عرف عمومی ـ و البته نه در نزد من و شما ـ حالت قمار بودن را از دست داد و تبدیل به یک ورزش شد مثل شطرنج حلال می شود.
ما یک موضوع داریم که عبارت است از هست و نیست ها و یک حکم داریم که عبارت است از باید و نبایدها. به عبارت دیگر احکام بایدها و نباید هایی است که بر موضوعات یعنی هست و نیست ها بار می شود.
اینکه گاهی می بینید حکم یک چیز عوض می شود در واقع تغییر حکم نیست و این موضوع است که شرایطش یا خودش به نوعی عوض می شود و در نتیجه حکم هم عوض می شود. مثلا می دانید که یکی از شرایط حلال بودن خوردن ماهی این است که پولک یا فلس داشته باشد. سابق اوزوم برون را حلال نمی دانستیم چون تصور این بود که فلس ندارد؛ اما بعدها مشخص شد که این نوع ماهی هم فلس دارد اما باید با ابزرا دقیق تری آن را مشاهده کرد. این بود که به حلال بودن آن فتوا داده شد و این به معنای تغییر حکم شرعی در مورد ماهی اوزوم برون نیست.
اصلاً اجتهاد یکی از عناصر ارزشمند فقه شیعه است که نمی گذارد مردم در بلاتکلیفی و بین زمین و آسمان بمانند. پویایی فقه شیعه در همین است که با گذر زمان هماهنگ است و اقتضاهای زمان و مکان در فقه شیعه نقش خود را دارد. و اگر این نبود که اسلام نمی توانست ادعا کند که کامل ترین دین و جامع ترین آنهاست؛ زیرا دینی می تواند از این عنوان برخوردار باشد که برای همیشه ی بشر راه حل داشته باشد. یعنی نه تحجر داشته باشد که مثلا قهوه را از آنجا که زمان پیامبر نبوده است، حرام بداند و نه اینکه نسبت به هر چیزی ساکت باشد و انسان را در بی تکلیفی و حیرت رها کند.
